برکات طهور ونشانه هایش

[fatemeh -hn]

نشانه های ظهور

صحبت کردن از حضرت مهدی (ع) و نشانه های ظهور ایشان در واقع صحبت کردن از حوادثی است که بناست در آینده اتفاق بیفتد و لذا به جاست که از خود بپرسیم: اگر در مورد احادیث نقل شده در این زمینه بررسی اسناد صورت گرفت و مطمئن شدیم که آنها از معصوم (ع) صادر شده است، آیا می توان مطمئن بود که حتما همه آن حوادث آن گونه که در روایات شریف ما آمده اند وقوع یابند؟ پاسخ به این سؤال در کتب عقیدتی و فلسفی تحت عنوان «بداء» داده می شود که طی این بخش از مطالب به آن می پردازیم .

«بداء» در لغت به معنای ظهور و روشن شدن پس از مخفی بودن چیزی است و اصطلاحا به روشن شدن چیزی پس از مخفی بودن از مردم است; بدین معنا که خداوند متعال بنا بر مصلحتی مسئله ای را از زبان پیامبر یا ولی ای از اولیای خویش به گونه ای تبیین می کند و سپس در مقام عمل و ظهور و بروز، غیر آن را به مردم نشان می دهد .

[fatemeh -hn]

اللهم عجل فرجه و سهل مخرجه واجعلنا من انصاره واعوانه و مقویة سلطانه . آمین پی نوشت ها: 1 . سوره رعد (13)، آیه 39 . 2 . سوره زمر (39)، آیه 48 . 3 . سوره یوسف (12)، آیه 35 . 4 . سوره نساء (4)، آیه 35 . 5 . سوره آل عمران (3)، آیه 5 . 6 . سوره زمر (39)، آیه 47 . 7 . سوره رعد (13)، آیه 11 . 8 . سوره بروج (85)، آیه 22و21 . 9 . سوره رعد (13)، آیه 39 . 10 . سوره انعام (6)، آیه 2 . 11 . نعمانی، کتاب الغیبة، ص 204، بحارالانوار، ج 52، ص 249 . 12 . نعمانی، همان، ص 202 . 13 . کلینی، الکافی، ج 1، باب البدا، ح 1 شیخ صدوق; التوحید باب 54، ح 2 . 14 . شیخ صدوق، اکمال الدین، ج 2، ص 650، شیخ طوسی، الغیبة ص 267، نعمانی، الغیبة، ص 169 و 172; بحارالانوار; ج 52، ص 204، اعلام الوری، ص 426; منتخب الاثر، ص 439 و 455 . 15 . محمد فقیه سفیانی، ص 102 . 16 . دراسته فی علامات الظهور، ص 60 . 17 . شیخ طوسی، الغیبة، ص 265 . 18 . نعمانی الغیبة، ص 205، بحارالانوار، ج 52، ص 250 . 19 . بحارالانوار، ج 52، ص 251 . 20 . رک: السفیانی و علامات الظهور، ص 102 . 21 . نعمانی الغیبة، ص 203; بحارالانوار، ج 52، ص 249 . 22 . نعمانی الغیبة، ص 204; بحارالانوار، ج 52، ص 249 . 23 . نعمانی الغیبة، ص 176، منتخب الاثر، ص 455 . 24 . انعام، ص 2 25 . بحارالانوار، ج 52، ص 249 . 26 . سوره آل عمران، (3) ص 9 . 27 . رک: شیخ مفیدالارشاد، ج 2، ص 340، اعلام الوری، ص 401، بحارالانوار، ج 51، ص 133 . 28 . نعمانی الغیبة، ص 195، شیخ طوسی الغیبة، ص 262، بشارة الاسلام، ص 298، بحارالانوار، ج 52، ص 104 . 29 . شیخ طوسی الغیبة، ص 262; بحارالانوار، ج 52، ص 103; منتخب الاثر، ص 463 . 30 . نعمانی الغیبة، ص 198; شیخ طوسی الغیبة، ص 262; بحارالانوار، ج 52، ص 104; بشارة الاسلام، ص 299; منتخب الاثر، ص 463 .

[fatemeh -hn]

. منظور از نشانه های ظهور

آن دسته از رخدادها, که براساس پیش بینی معصومان(ع) پیش و یا در آستانه ظهور حضرت مهدی(ع), پدید خواهند آمد, نشانه های ظهورند. تحقق هر یک از این نشانه ها, نویدی از نزدیک تر شدن ظهور قائم(ع) است, به گونه ای که با تحقق مجموعه رخدادهای پیشگویی شده و به دنبال آخرین نشانه ظهور, حضرت مهدی(ع) قیام خواهد کرد.

پس پدیدار شدن یک و یا چند نشانه از مجموعه نشانه های ظهور, چیزی جز نزدیک تر شدن زمان ظهور را نمی رساند. البته بسیاری از حوادث و تحولاتی را که امامان(ع) وقوع آنها را در دوران غیبت کبری پیش بینی کرده اند, یا شماری از آنها را به عنوان نشانه ظهور معرفی کرده اند, به وقوع پیوسته اند.
مثلاً, در روایات, از اختلاف در میان امت اسلام3, انحراف بنی عباس و از هم گسستن حکومت آنان4, جنگهای صلیبی5, فتح قسطنطنیه به دست مسلمانان6, درآمدن پرچمهای سیاه از ناحیه خراسان7, خروج مغربی در مصر و تشکیل دولت فاطمیان8, وارد شدن ترکها در منطقه جزیره, واقع در بین النهرین و عراق امروزی9, وارد شدن رومیان در منطقه رمله و شام10, رها شدن کشورهای عرب از قید استعمار11, بالا آمدن آب دجله و سرازیر شدن آن به کوچه های کوفه12, بسته شدن پل بر روی دجله, بین بغداد و کرخ13, اختلاف بین شرق و غرب و جنگ و خون ریزی فراوان14 بین آنان و…15 خبر داده شده که ظاهراً همه, یا بسیاری از آنها تا به کنون, رخ داده اند. امّا باید توجه داشت که:
اوّلاً معلوم نیست که مراد از این حوادث, همان حوادثی باشد که در روایات آمده است.
ثانیاً, پیش بینی چنین اموری, به معنای آن نیست که اینها نشانه حتمی ظهورند, بلکه همه و یا بسیاری از آنها, صرفاً, رخدادهایی هستند که امامان(ع) از وقوع آنها در آینده خبر داده اند.
ثالثاً, بر فرض, در روایات از برخی از اینها به عنوان نشانه ظهور یاد شده باشد, از کجا معلوم که منظور ظهور حضرت مهدی(ع) باشد؟

[fatemeh -hn]

. منظور از قائم

پیش گوییهای معصومان(ع) در مورد رخدادهای دوران حکومتهای بنی امیّه و بنی عباس و چگونگی فروپاشی آنها و حرکتهایی که علیه آنها شکل می گیرد و… گرچه, گاه به عنوان نشانه های ظهور بیان شده, ولی الزاماً منظور از ظهور, ظهور حضرت مهدی(ع) نیست, بلکه نشانه ظهور فرج و گشایش در کار شیعه و زندگی آنان است, چنانکه تعبیر (قائم) در همه جا, به معنای قیام حضرت مهدی(ع) نیست, بلکه در شرایط اختناق و دیکتاتوری خشن بنی امیه و بن عباس و چیرگی افرادی که از سر عناد با اولاد پیامبر(ص), از هیچ شکنجه ای کوتاهی نمی کردند, مجالی برای ائمه(ع) و شیعیان آنان نبود که به وظایف خویش, در جهت احیای اسلام و مسلمانان اقدام کنند. در این شرایط, ایجاد رخنه و اختلاف بین آنان و شکل گیری حرکتها علیه آنها و در نتیجه ضعف, یا فروپاشی آنان, به منزله گشایشی بود که برای شیعیان پیش می آمد, تا برای مدتی, گرچه اندک آسوده شوند و از فشارها و زندانها و تعقیبها در امان بمانند. امامان(ع) نیز, این فرصت را می یافتند, تا به سازماندهی شیعیان و احیای فرهنگ و میراث اهل بیت بپردازند.

یادآوری: در دوران سیاه حاکمیت بنی امیه و بنی عباس, دهها قیام و انقلاب کوچک و بزرگ توسط شیعیان و طرفداران اهل بیت وبیشتر علویان, علیه آنان, به وقوع پیوست که برخی از آنها, همچون قیام زید بن علی به گونه ای مورد تأیید امامان(ع) واقع شد.
از روایات استفاده می شود که تعبیر (قائمنا) بر برخی از این قیامها و یا حرکتهایی که خود ائمه(ع) زمینه آن را فراهم می ساخته اند, اطلاق شده است و از پیش گویی این گونه حوادث, به عنوان (علامات فرج) یاد شده است16.
بر این اساس, منظور از (قائم) در بسیاری از این روایات, ظاهراً, مهدی موعود(ع) نیست, بلکه مراد قیام کننده بحق است.
ثقة الاسلام کلینی در کافی, بابی را گشوده با این عنوان: (فی انّ الائمّة(ع) کلهم قائمون بأمر اللّه)17 که بیانگر آن است که لفظ (قائم) مخصوص و منحصر به امام زمان(ع) نیست.
امام صادق(ع) در تفسیر آیه (یوم ندعوا کل اناس بامامهم)18, می فرماید:

[fatemeh -hn]

(امامهم الذی بین اظهرهم و هو قائم اهل زمانه19)

پیشوای آنان که در پیشاپیش آنان حرکت می کند, و او قیام کننده اهل زمان خود است.

یا می فرماید:

[fatemeh -hn]

(کلّنا قائم بأمر الله واحد بعد واحد, حتی یجیئی صاحب السیف, فاذا جاء صاحب السیف جاء بأمر غیر الذی کان.20)

همه ما, یکی پس از دیگری قیام کننده به حکم خداییم, تا وقتی که صاحب شمشیر بیاید. پس آن گاه که صاحب شمشیر آمد, با حکمی غیر از آنچه بوده, بیاید.

از تعبیرهای (هو قائم اهل زمانه), (کلّنا قائم بأمر الله) و… در این روایات استفاده می شود که لفظ (قائم) لزوماً ویژه حضرت مهدی(ع) نیست و شامل هر قیام کننده ای می شود; هر کس که انقلاب کند و مردم را به قیام علیه ظلم و بیداد فرا خواند (قائم) است21.
از برخی روایات نیز استفاده می شود که بسیاری از امامان(ع) خود در صدد قیام بوده اند و به تدارک مقدمات حرکت و تهیه لوازم آن می پرداخته اند.
امام صادق(ع) به مؤمن طاق می فرماید:

[fatemeh -hn]

(فو اللّه لقد قرب هذا الأمر ثلاث مرّات, فأذعتموه, فأخّره اللّه22.)


به خدا سوگند! این امر [قیام] سه مرتبه نزدیک بود آغاز گردد و شما آن را تباه ساختید. پس خداوند آن را به تأخیر انداخت.
ظاهراً منظور از جمله (هذا الأمر) قیام علیه حاکمان بنی امیه و یا بنی عباس است که شرایط آن فراهم می شد, ولی سستی اصحاب و عدم رازداری آنان و یا بروز مشکلات دیگر, سبب به تأخیر افتادن آن شد.
یا امیرالمؤمنین(ع) در خطبه ای حوادث و وقایع دوران بنی امیه و بنی عباس را برمی شمارد و یاران خویش را از چیزهایی که پس از وی, تا هنگام ظهور قائم(ع) واقع می شوند, با خبر ساخت و آن گاه فرمود:

[fatemeh -hn]

(اذا قام القائم بخراسان وغلب علی أرض کوفان [کرمان] والملتان و جاز جزیرة بنی کاوان, و قام منّا قائم بجیلان وأجابته الآبُر والدیلم… ثم یقوم القائم المأمول…23.

هنگامی که قائم در خراسان قیام کند و بر سر زمین کوفه یا کرمان و ملتان24 چیره شود و از منطقه جزیره بنی کاوان25 نیز بگذرد و قیام کننده ای از ما در سرزمین گیلان قیام کند و ساکنان سرزمینهای (آبُر)26 و (دیلم) دعوت وی را اجابت کنند… آن گاه قائم مورد امید و انتظار ما قیام خواهد کرد.

در این حدیث, چند بار کلمه (قائم) به کار رفته و روشن است که منظور از (قائم بخراسان) و (قائم بجیلان) مهدی موعود نیست, چه آن که برابر این روایت, پس از قیام اینها, قائم اصلی, حضرت مهدی(ع) ظهور می کند.
جالب این جاست که از قیام کننده در منطقه گیلان, که احتمال می رود اشاره به حرکتهای علویان و شیعیان در آن منطقه باشد, به عنوان: (قام منا قائم) یاد شده است.
براین اساس, گروهی از عالمان شیعه, احتمال داده اند: چنگیزخان مغول که از منطقه خراسان بزرگ خروج کرد و بخشهای زیادی از سرزمینهای تحت سیطره خوارزمشاهیان و بنی عباس را به تصرف خویش درآورد27 و نیز نواده وی, هلاکوخان, که در سال 656. هـ.ق. بر مرکز خلافت عباسیان هجوم برد و خلیفه عباسی مستعصم را کشت, در بغداد قتل عام کرد و خلافت عباسیان را برای همیشه برانداخت28, همان فردی است که در روایت از قیام وی در خراسان خبر داده شده.
یا شاه اسماعیل صفوی را, که بنیانگذار سلسله صفویه است و در سال 908هـ.ق. حکومت را به دست گرفت و به ترویج مذهب شیعه پرداخت (قائم بجیلان) دانسته اند29.
به باور اینان, از آن جهت که شاه صفوی در آن شرایط سختِ حاکمیت حاکمان متعصب سنی مذهب و در روزگار غربت تشیع, به حمایت از مذهب شیعه پرداخت و خود نیز از تبار علویان بود, به عنوان (قائم منا) ذکر شده است.

بنابراین بسیاری از حوادث که در روایات از وقوع آن خبر داده شده, به ویژه رخدادهای دوران بنی امیه و بنی عباس, در حقیقت نشانه های (فرج) در کار شیعیان و قیام امامان(ع) و یا سرداران علوی و… است, نه ظهور حضرت مهدی(ع).

[fatemeh -hn]

. نشانه های برپایی قیامت

در منابع روایی, از برخی از نشانه های ظهور, به عنوانِ نشانه های برپایی قیامت و (اشتراط السّاعة) یاد شده است: خروج دجال, آشکار شدن خورشید در ناحیه مغرب, نزول عیسی(ع) از آسمان و….

این, در روایات اهل سنت, بیشتر به چشم می خورد30.
به نظر می رسد روایاتی که نشانه های ظهور را و روایاتی که نشانه های برپایی قیامت را برمی شمارند, در هم آمیخته شده باشند و در برخی مواردجا به جایی پیش آمده باشد.
پیامبر(ص) می فرماید:

[fatemeh -hn]

(عشر قبل الساعة لابد فیها, السفیانی, والدجال والدخان والدابة, وخروج القائم وطلوع الشمس من مغربها, ونزول عیسی(ع) و خسف بالمشرق و خسف بجزیرة العرب ونار تخرج من قعر عدن تسوق الناس الی المحشر31.)


ده چیز, پیش از برپایی قیامت, بناگزیر رخ خواهد داد: خروج سفیانی و دجال, پیدا شدن دود و چهارپا, خروج قائم, طلوع خورشید از مغرب و فرود آمدن حضرت عیسی(ع) از آسمان و فرو رفتن [در زمین] در ناحیه مشرق و فرو رفتن در منطقه جزیرةالعرب و آتشی که از انتهای عدن بر می خیزد و مردمان را به سوی صحرای محشر می کشاند.
برابر این حدیث, خروج سفیانی و دجال و طلوع خورشید از مغرب و فرود آمدن مسیح(ع) از آسمان و… از نشانه های قیامت است و حال آن که در روایات دیگر, آنها به روشنی از نشانه های ظهور معرفی شده اند. البته نشانه هایی, همچون خروج دجال و سفیانی, بیشتر در منابع عامه به عنوان علامت قیامت و در منابع شیعه, به عنوان علامت ظهور قائم آمده است.
روشن است که مشروط کردن بر پایی قیامت به پدیدار شدن این حوادث و قراردادن نشانه ظهور از نشانه های برپایی قیامت, به مقصود ما ضرری نمی زند; زیرا همه این رخدادها, که از وقوع آنها خبر داده شده, چه به عنوان نشانه های ظهور و چه به عنوان نشانه های قیامت, پیش از برپایی قیامت, هر چند با فاصله زیاد, واقع خواهند شد. با این حساب, آنچه در طول دوره غیبت کبری, واقع شود, به طور طبیعی, پیش از برپایی قیامت,واقع شده و در نتیجه, از نشانه های قیامت است32.
براین اساس, همه نشانه های ظهور, به گونه ای, نشانه های قیامت هم هستند, ولی همه نشانه های قیامت نشانه های ظهور نمی توانند باشند; زیرا ممکن است, برخی از آنها پس از ظهور حضرت مهدی(ع) واقع شوند.
برخی برای بازشناسی نشانه های ظهور از نشانه های قیامت, با استناد به این که دوره غیبت, روزگارِ سختی و محنت است و پس از ظهور, برابر روایات قطعی, جهان پر از عدل و داد می شود و دوران رفاه و امنیت و عدالت فرا می رسد و تا بر پایی قیامت, ادامه می یابد, قاعده ایی بیان کرده اند:
(قاعده کلی آن است که حوادث مربوط به دوران فتنه و انحراف ناشی از امتحان الهی و خالص ساختن مردم و پیامدهای آن, مقدم بر ظهور است. بر این اساس, هر روایتی که نشاندهنده روزگار خوبی و عدالت و تأمین رفاه و آسایش باشد, مربوط به دوران پس از ظهور و نشانه برپایی قیامت است و از نشانه های نزدیک شدن ظهور قائم(ع), نمی تواند باشد33.)
از این روی برابر این قاعده, بسیاری از رخدادها و نشانه ها که در منابع روایی, بویژه منابع روایی اهل سنت و در کتابهای (ملاحم و فتن), تحت عنوان: (اشراط الساعة) بیان شده34 و حاکی از وقوع جنگها, آشفتگیها, نابسامانیها و در هم ریخته شدنهاست, می باید پیش از ظهور مهدی(ع) واقع شوند: زیرا آنها پیش از این که علامت قیامت باشند, علامت ظهورند.

[fatemeh -hn]

. احتمال جعل و تحریف


حدیثهای فراوانی در مورد نشانه های ظهور, در منابع روایی وجود دارد. اسناد این روایات, بیشتر ضعیف و غیرقابل اعتمادند. از نظر دلالت نیز, هماهنگی و انسجام لازم را ندارند و پاره ای از آنها مصحف و مغلوط هستند.
به نظر می رسد, اهمیت بسیار مسأله مهدویت از یک سو, و علاقه مندی شدید مسلمانان به آگاهی از چگونگی رخدادهای آینده و پدیدار شدن نشانه های ظهور مهدی(ع), از سوی دیگر, سبب شده که دشمنان و بدخواهان, بویژه حاکمان ستم, وسوسه شوند که در جهت برآوردن منافع سیاسی خویش, تغییرهایی را در روایات به وجود آورند. به ویژه وجود این واقعیت که اساساً, افراد عادی و معمولی, در برابر اموری که دور از حیطه قدرت آنان و به مظاهر غیبی و مربوط به سرنوشت آنان است, هر چند ساختگی و دروغ هم باشند, جرأت و جسارت تفکر و مخالفت با آن را ندارند و جز تسلیم در برابر اموری که به شکلی بر آنان مجهول است, راهی برای خود نمی بینند35. برخی نیز برای موجه جلوه دادن کار خویش و این که فعالیتها و ادعاهای آنان پیش بینی شده, دست به جعل و تحریف زده اند. مثلاً در تاریخ به افرادی بر می خوریم که به همین انگیزه, خود را سفیانی معرفی کرده اند, چنانکه علی بن عبدالله بن خالد, در سال 159هـ.ق. ادعا کرد که همان سفیانی موعود, اوست36 و در سال 294هـ.ق نیز فرد دیگری مدعی شد که سفیانی است37 و هر یک, برای درست جلوه دادن ادعای خویش, دست به شورشهایی نیز زده اند.
از این روی, گروهی از اهل نظر, روایات سفیانی را که از نشانه های ظهور است, مجعول دست خالدبن یزید دانسته و گفته اند: چون وی, می خواست زمینه را برای حکومت فرزندش فراهم کند و حکومت را که به چنگ مروانیان افتاده بود, دوباره به خاندان معاویه بازگرداند, دست به جعل چنین روایاتی زد.
خالدبن یزید, از این که می دید به آسانی پیش از وی, خلافت به دست بنی مروان افتاده است, سخت آزرده خاطر بود, از این روی ادعای سفیانی بودن فردی از تیره خویش را راهی به سوی دستیابی مجدد به قدرت و نیز موجب تسلی دل خویش و روحیه دادن به بنی سفیان می دانست.
او, تصور می کرد که مردم, چون خروج سفیانی را از نشانه های ظهور و امری حتمی الوقوع, می دانند, ناگزیر در برابر ادعای چنین امری, تسلیم می گردند.
در منابع عامه, روایتی است که می گوید:
(سفیانی, از فرزندان خالدبن یزید است38.)
به احتمال زیاد, این روایت, توسط خود وی جعل شده, تا مستمسکی برای طرح ادعای نوه اش, علی بن عبدالله, باشد.
ابوالفرج اصفهانی, تصریح می کند: خالد بن یزید, مردی عالم و شاعر بوده و در باره اش گفته شده: (جاعل روایت سفیانی است39.)
چنین ادعاهایی, به خوبی نشان می دهد که تا چه حد مسأله سوء استفاده از نشانه های ظهور و جعل و تحریف آنها, مطرح بوده است.
نمونه دیگر, داستان کشتن, نفس زکیه است. خاندان بنی عباس, بویژه منصور و برادرش سفاح, تلاش فراوان کردند تا از وجود محمدبن عبداللّه, معروف به نفس زکیه, بهره برداری سیاسی کنند و برای خویش, در میان مردم موقعیت و قدرتی دست و پا کنند. در نظر منصور و برادرش سفاح, دامن زدن به شایعه مهدویت وی, و برابر کردن نشانه های ظهور بر وی, تنها راه غلبه بر بنی امیه بود.
ابوالفرج اصفهانی روایتی را به نقل از ابوهریره آورده که می گوید:
(نامش [نام مهدی(ع)] محمدبن عبداللّه است و در زبانش کندی و لکنت است40.)
این روایت, به احتمال زیاد بدان خاطر جعل شده که محمدبن عبداللّه, یا همان نفس زکیه, به کندی و دشواری سخن می گفته و نمی توانسته همه کلمات را خوب ادا کند.
وجود جمله (اسم ابیه اسم ابی) در برخی از کتابهای عامه, در ضمن روایت معروف (یملاء الأرض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً وجوراً41), به دین معنی که نام پدر حضرت مهدی(ع), (عبداللّه) است, به احتمال زیاد, از ترفندهای حاکمان بنی عباس باشد که در راستای همان هدفهای سیاسی جعل شده است. زیرا نام پدر مهدی(ع) به طور, قطع (حسن) است و در این, هیچ ابهام و تردیدی نیست. با توجه به این که در نقلهای گوناگون عامه و خاصه, جمله: (واسم ابیه اسم ابی), در روایت وجود ندارد42.
اینک, با انبوهی از روایات صحیح و غیرصحیح در زمینه نشانه های ظهور, روبه روییم که دست کم, شماری از آنها از آفت جعل و تحریف مصون نمانده است. متأسفانه در میان حجم عظیمی از کتابهایی که در مورد مهدویت و نشانه های ظهور تألیف شده اند43, کتابهایی وجود دارد که از سر جهل و دلسوزی و یا به عمد و از روی غرض, به این امر دامن زده اند. سید جعفر مرتضی عاملی, برخی از این کتابها را با نمودن برخی موارد تحریف آشکار در آنها, نشان داده است44.
البته برخی با گردآوری این روایات خواسته اند,که اصل این روایات بمانند ونیز بنمایانند که همگان, در اصل ظهور مهدی(ع) اتفاق دارند.
علاّمه مجلسی در ذیل روایت طولانی که در مورد نشانه های ظهور آورده, می نویسد:
(انّما اوردت هذا الخبر مع کونه مصحّفاً مغلوطاً وکون سنده منتهیاً الی شر خلق اللّه عمر بن سعد لعنه اللّه, لأشتماله علی الاخبار بالقائم(ع) لیعلم تواطؤ المخالف والمؤالف علیه صلوات اللّه.)45
این روایت را, با آن که متن آن تغییر یافته و اشتباه دارد و سند آن, به بدترین خلق خدا عمربن سعد لعنة الله علیه, منتهی می گردد, آوردم; زیرا در برگیرنده اخباری از حضرت مهدی(ع) است, تا آن که اتفاق مخالف و موافق در مورد وی دانسته گردد.
همان گونه که مرحوم مجلسی تصریح کرده, در سلسله اسناد این روایات, بیشتر راویانی قرار دارند که ناشناخته, ضعیف و دروغگو و جعل کننده اند و روایات آنان, اعتباری ندارد. افزون بر این, بسیاری از نشانه ها در روایات مرسله بیان شده که نمی تواند مستند قرار گیرد, با این حال, در دسته ای از نشانه ها بویژه, نشانه های حتمی و متصل به ظهور, شمار روایات, به قدری زیاد است که برخی ادعای مستفیض و متواتر بودن آنها را کرده اند46. از این روی اصل وجود این دسته از نشانه ها اجمالاً مسلم است, هر چند جزئیات آنها جای بحث و تأمل دارد; زیرا گاه, برخی از آنها و حتی برخی از نشانه ها, به گونه ای بیان شده اند که با قواعد علمی, ساز نمی آیند.
صاحب (کشف الغمه) پس از آن که عبارت شیخ مفید را در مورد بر شمردن شمار زیادی از نشانه های ظهور آورده, می نویسد:
(لاریب انّ هذه الحوادث فیها ما یحیله العقل وفیها ما یحیله المنجمون, ولهذا اعتذر الشیخ المفید رحمه اللّه فی آخر ایراده لها, والذی أراده انّه اذا صحت طرقات نقلها وکانت منقولة عن النبی(ص) والأمام(ع) فحقّها ان تتلقی بالقبول لأنّها معجزات و المعجزات خوارق للعادات کانشقاق القمر وانقلاب العصا ثُعباناً واللّه اعلم.)47
تردیدی نیست که در بین این نشانه ها, حوادثی وجود دارد که عقلاً محال می نماید و یا از نظر منجّمان تحقق آنها غیر ممکن است. از این روی, شیخ مفید, در پایان سخن عذرآورده است.
اگر راههای این روایات و اسناد آنها, صحیح باشد و از پیامبر و امام(ع) هم روایت شده باشند, حق مطلب آن است که آنها را تلقی به قبول کنیم, چون معجزه اند و معجزات خوارق العاده هستند, همچون شکافته شدن ماه [به دست پیامبر(ص)] و تبدیل عصا به اژدها [به دست حضرت موسی(ع)] و خدا بهتر می داند.
ظاهراً منظور از عذرآوردن شیخ مفید, اشاره به این جمله وی باشد که می نویسد:
(خداوند به آنچه هست, آگاه تر است و ما فقط به اساس این که در اصول روایی آمده است, نشانه ها را ذکر کردیم48.)
از عبارت شیخ مفید استفاده می شود که وی اطمینان به درستی همه این نشانه ها, نداشته, از این روی با تاکیدِ بر این که: (ما فقط این روایات را آورده ایم و خدا بهتر می داند) در حقیقت خویش را از التزام به آن, به دور داشته است.
صاحب (کشف الغمه), با توجه به تزلزل شیخ مفید, می گوید: باید اسناد این روایات مورد بررسی قرار گیرد, اگر مسلم شد از معصوم(ع) صادر شده و راویان آنها مورد اعتمادند, پذیرفته شود و آنهایی که ظاهراً محال به نظر می آید, حمل بر معجزه شوند.
بنابراین التزام به درستی همه این روایات مشکل است و در بررسی نشانه های ظهور, احتمال جعل و تحریف و دسیسه های دستهای پنهان سیاست را نباید نادیده گرفت.
البته یادآوری این نکته نیز بایسته می نماید که وجود مواردی از جعل و تحریف, در نشانه های ظهور و یا وجود مدعیان دروغین, به عنوان نمونه نشانه ها, هیچ گاه دلیل این نمی شود که همه روایات از اعتبار بیفتند و یا اصل همه نشانه ها زیرا سؤال برود. خیر, همان گونه که اشاره کردیم, دسته ای از این نشانه ها مسلم هستند و از آنها سخن خواهیم گفت.
همچنین وجود پاره ای اشکالات وضعفها در نشانه های ظهور و احتمال تغییر و تحریف آنها از سوی دشمنان و یا ادعاهای واهی برخی شیادان در مورد سفیانی و یا اصل مهدویت, هیچ گاه به اصل مهدویت و اعتقاد به ظهور قائم(ع), آسیبی نمی رساند, زیرا اعتقاد به مهدویتِ و ظهور حضرت مهدی(ع) مورد اتفاق فریقین است و با تواتر ثابت شده و سخن علاّمه مجلسی که بدان اشاره کردیم نیز, مؤید این مطلب است.